شطرنج از دیدگاه مستبصر سلمان حدادی
لا حول ولا قوة الاّ بالله العلیّ العظیم
پیشگفتار
الحمدالله رب العالمین و صلّی الله علی سیّدنا و نبینّا محمّد و آله الطّاهرین المعصومین سیّما بقيّة الله فی الارضین مولانا و صاحبنا و امامنا حجّة بن الحسن المهدی روحی و ارواح العالمین له الفدا و لعنة الله علی اعدائهم و مخالفیهم اجمعین الی قیام یوم الدّین من الاوّلین و الآخرین آمین ربّ العالمین
چند روز پیش از طریق یکی از بستگان مطلع شدیم که متأسفانه در مدارس دبیرستان بازی شطرنج را به صورت رسمی جزء برنامههای دانشآموزان قرار دادهاند لذا از باب وظیفه تصمیم گرفتیم که جزوهای مختصر در این مورد تهیّه کنیم و در اختیار عموم قرار دهیم. تا مردم ندانسته مرتکب گناهی کبیره نشوند.
انشاءالله تعالی مورد قبول حضرت مولانا صاحب العصر و الزمان# قرار گیرد.
اهداء:
به حضرت صدّیقۀ شهیده امّ ابیها فاطمه زهرا÷ به امید روزی که فرزند برومندش تشریف بیاورند و بدعتهایی که در دین جدّ بزرگوارشان| بوجود آمده را ریشهکن کنند.
پیامبر اکرم| فرمودند: (اِذاظَهَرَ البدَع فَعَلَی العالِم اَن یُظهَرَ عِلمَهُ) زمانی که بدعتها ظاهر شدند پس وظیفۀ عالم است که علمش را ظاهر کند.
از این فرمایش رسول خدا| استفاده میشود که دفع بدعتها بر عالم واجب است (فعلی العالم) اما با کمال تأسف در این زمانه میبینیم که بدعتهای زیادی به وجود آمده و بسیاری از اهل علم، سکوت کردهاند بعضی هم با مهر تأیید بر این بدعتها آنها را بیشتر رواج دادهاند و عدهی کمی انجام وظیفه میکنند. و این مصداق کلام حضرت سیدالشهداء× است که فرمودند: (النّاس عبیدالدّنیا و الدّین لعق علی السنتهم یَحُوطُونه مادَرّت معایشَهُم فاذا مُحِّصو بالبلاء قَلّت دیّانون)[۱][۱] این همان آزمایش الهی است و در این آزمایش عدهی اندکی قبول میشوند.
باید توجه کرد که بدعت چیست؟ و مصادیق آن کدام است؟
هر چیز جدیدی را در دین بدعت میگویند و مصادیق آن بسیار است و هر حرامی که حلال شده و هر حلالی که حرام شده را در برمیگیرد.
امام صادق× فرمودند: (حلالُ مُحَمَّدٍ| حلالٌ اَبداً الی یومِ القیامه و حَرامُهُ حَرامٌ اِلی یَومِ القِیامَه لا یکون غَیره ولا یجیءُ غَیره).[۲][۲]
یعنی هرچیزی را که رسول خدا| حلال شمرده است حلال است و هر چیزی را که حرام شمردهاند حرام است تا روز قیامت غیر از این نیست و غیر از این هم نمیآید. احکامی هم که فقها حکم به حلال و حرام آنها میدهند باید طبق فرمایشات اهل بیت^ باشد.
همچنان که حضرت صاحب الاَمر (روحی و ارواح العالمین له الفداء) فرمودند: که در حوادث واقعه به راویان احادیث ما رجوع کنید.
یعنی کسی باشد که کلام ما را به شما برساند اما باید توجه داشت که نمیشود به هر کسی رجوع کرد.
چرا که امام عسکری× در روایتی زیبا بیان کردهاند که فقیه مورد تأیید ائمه^ چه شرایطی باید داشته باشد. حضرت× فرمودند: (وامّا مَنْ کانَ مِنَ الْفُقَهاءِ صائِناً لِنَفْسِه حافِظاً لِدینِه مُخالِفاً عَلی هَواهُ مُطیعاً لِاَمْرِ مُولاهُ فَلِلْعَوامِ اَن یُقَلِّدوُهُ وَذلِکَ لا یَکُونُ اِلاّ بَعْض فُقَهاءِ الشّیعه لا کُلُّهُم…)
(یعنی فقیهی که میتوانید از او احکام دینتان را بگیرید و از او تقلید کنید باید در مقابل هوای نفس مقاوم باشد و از روی هوا و هوس احکام را تغییر ندهد و نگهبان مذهب و تابع فرمایشات اهل بیت^ باشد و این صفات یافت نمیشود مگر در بعضی از فقهای شیعه نه همه آنها).
از این روایت هم استفاده میشود که همۀ کسانی که ادعای مرجعیّت دارند مورد تأیید حضرت صاحب الأمر× نیستند و باید در انتخاب مرجع تقلید خیلی دقت کرد تا انسان به اشتباه نیفتد.
بعضی از احکام را معصومین^ به صورت عام بیان کردهاند مثلاً فرمودهاند: قمار حرام است و بازی با آلت قمار نیز حرام است در این گونه موارد بعضی از فقها بازی با شیئی را که قبلاً آلت قمار بوده ولی الآن با آن قمار نمیشود را جائز دانستهاند و بعضی نه.
امّا حکمی را که معصومین^ به صورت خاص بیان فرمودهاند مثلاً بازی با شیئی را حرام دانسته با قطع نظر از اینکه قمار است یا نه و دلیلی هم بر اینکه آن حکم را برای زمان خاصی بیان فرمودهاند در دست نیست نمیشود گفت که چون الآن با آن قمار نمیشود جائز است.
یکی از این موارد که ائّمۀ معصومین^ در روایات فراوان مردم را از آن شدیداً نهی فرمودهاند شطرنج است که قرآن کریم با کلمۀ میسر آن را بیان فرموده است. خدای متعال در سوره مبارکة مائده آیة ۹۰ و ۹۱ میفرماید {یا ایّها الّذین آمنوا اِنّما الخَمرُ و المَیْسِر و الانصاب و الازلام رجسٌ من عمل الشیطان فاجتنبوه لَعَلَّکُم تفلحون (۹۰) انّما یرید الشّیطان اَن یُوقَعَ بینکم العداوه و البغضاء فی الخمرو المیسر و یصدّکم عن ذکر الله و عن الصلاة فهل أنتم مُنتَهُون (۹۱)}
(ای کسانی که ایمان آوردهاید جز این نیست که خمر و میسر و ازلام پلید و از کارهای شیطان است از آنها دوری کنید اگر میخواهید رستگار شوید * جز این نیست که شیطان میخواهد به وسیلۀ شراب و میسر بین شما دشمنی و کینه اندازد. و شما را از یاد خدا و نماز باز دارد آیا نهی خدا شما را از اینها باز نمیدارد)
در این آیات خدای متعال میسر را در کنار شراب قرار داده و پلید و سلاح شیطان برای گمراه کردن مردم وغافل نمودن از یاد خدا بیان فرموده و به صراحت مردم را از آن نهی کردهاند اما باید تحقیق کنیم تا بیابیم که میسر چیست؟ و مصادیق آن کدام است؟ تا مرتکب آن نشویم و (نعوذبالله) مورد غضب پروردگار خویش قرار نگیریم.
برای روشن شدن این مطلب به کلام مُفَسّرین حقیقی قرآن یعنی پیامبر| و اهل بیت ایشان^ مراجعه میکنیم.
حضرت علی بن موسی× در تفسیر میسر فرمودند:
(اِنَّ الشَّطرنج و النَّرد و أربعة عشر، و کلّ ما قُومِر علیه منها، فهو میسر)
همانا شطرنج و نرد و اربعة عشر و از آلات هر چیزی که با آن قمار میشود میسر است[۳][۳].
امام باقر× نیز فرمودند: (یَدخُلُ فی المَیسِر العب بالشطرنج و النرد و غیر ذالک من انواع القمار) (بازی با شطرنج و نرد و هر قماری از مصادیق میسر است)[۴][۴]
همچنین حضرت موسی بن جعفر× فرمودند: (النرد و الشطرنج و الاربعه عشر بمنزلة واحده، و کلّما قومِرَ علیه میسر) (نرد و شطرنج و اربعه عشر یک حکم دارند و هر چیزی که با آن قمار میشود میسر است)[۵][۵].
در این روایات و روایات دیگر معصومین^ به صورت عام هر آلت قماری را میسر دانستهاند اما شطرنج را مخصوصاً ذکر فرمودهاند. و از مصادیق میسر دانستهاند و در روایات دیگر که در صفحات بعد (انشاءالله) خواهد آمد. مردم را از حضور در مجلس شطرنج و حتی نگاه کردن آن نهی کردهاند.
معصومین^ چون حجتهای خدای متعال هستند و به ارادۀ الهی صاحب علم اولین و آخرین هستند اگر قرار بود روزی شطرنج و بازی آن جائز شود حضرات معصومین^ با این شدّت آن را نهی نمیکردند.
و خوب است اهل علم به این موضوع اهمیت دهند و مواظب باشند که مبادا به دام فتوای بدون اجتهاد خود افتند.
همچنان که امام صادق× به عنوان بصری فرمودند: بپرهیز از اینکه در چیزی به رأی خویش عمل کنی و در هر امری که راهی به احتیاط دارد جانب احتیاط را رعایت کن و از فتوا دادن بپرهیز همچنان که از شیر (درنده) گریزانی و گردنت را پل عبور مردم قرار مده.
بترسیم از روزی که منادی ندا دهد {وَ قِفُوهُم اِنّهُمْ مَسْئُولُون}.[۶][۶] (نَگهشان دارید باید جواب پس بدهند)
اما باید توجه داشت که روایات نهی از شطرنج و بازی با آن، تنها آن دسته از روایات نیست که در تفسیر میسر آمده است بلکه ائمه معصومین^ در روایات مستقل مفصّلاً به این موضوع پرداختهاند و راهی برای جواز به این بازی شیطانی نگذاشته اند و کسی که شیعۀ آن بزرگواران است و ایشان را پیشوایان خود و حجتهای الهی میداند باید به فرامین آن بزرگواران گوش دهد و عمل کند و به خاطر هوای نفس و وسوسههای شیطانی مرتکب معصیت الهی نشود.
در کتاب وسائل الشیعه[۷][۷] آمده است که شخصی از اهل بصره خدمت حضرت موسی بن جعفر× رسید، عرض کرد من در جلسه افرادی که شطرنج بازی میکنند شرکت میکنم ولی خود بازی نمیکنم و فقط به آنها نگاه میکنم حضرت موسی بن جعفر× فرمودند: (مالَکَ و المَجلِس الّذی لایَنظُرُ اللهُ الی اهله)
تو را چه کار با مجلسی که خدا به اهل آن نگاه نمیکند (و نظر رحمتش را از آنها برداشته).
چطور است که به راحتی شطرنج را رواج میدهیم و توجه به فرمایشات معصومین^ نمیکنیم اما تا گرفتار میشویم دست به سوی آن بزرگواران دراز میکنیم.
در روایت دیگر امام صادق× میفرماید: (لاتُسَلِّمو علی صاحب الشَّطرنج و النَّرد) به صاحب شطرنج و نرد سلام نکنید.
این که حضرت صادق× مردم را از سلام کردن به شطرنج باز نهی میفرماید: نشان از کثرت زشتی این عمل دارد
مرحوم آیتالله شهید دستغیب در کتاب گناهان کبیره باب ۱۴ این روایت را آورده است و همچنین مرحوم شوشتری هم در کتاب خصائص الحسينيّة به آن اشاره کرده است که حضرت رضا× فرمودند: چون سر مقدس حضرت سیدالشهداء× به شام بردند یزید (ملعون) دستور داد سر را گذاشتند و بر آن سفره طعام قرار دادند و با یارانش به خوردن طعام و آشامیدن فقاع (آبجو) مشغول شدند و چون فارغ شدند دستور داد تا سر مبارک آن حضرت را در طشت زیر تخت او گذاردند و بساط شطرنج را بر آن پهن نمودند و آن (ملعون) به بازی شطرنج مشغول شد و امام حسین× و پدر و جدش^ را یاد میکرد و استهزاء و مسخره مینمود و هر وقت از همبازی خود میبرد سه جام فقاع میخورد و آن مقدار که در جام مانده بود نزدیک آن طشت میریخت پس هر کس از شیعیان ما باشد از خوردن فقاع و از بازی شطرنج دوری میکند. و هر کس که چشم او به فقاع و شطرنج افتد باید حضرت حسین× را یاد کند یزید و ال زیاد را لعنت کند و اگر چنین کند خدای متعال گناهان او را پاک میکند هر چند به تعداد ستارگان باشد.
اگر فقط همین یک روایت را در نهی شطرنج داشتیم شیعه را برای دست برداشتن از این کار شیطانی کفایت میکرد.
همچنین در کتاب وسائل الشیعه از امام صادق× روایت شده که فرمودند: (الَّعب بها شرک و الخائض یده فیها کا الخائض یده فی لحم الخنزیر لاصلاة له حتّی یغسل یده و النّاظر الیها کالنّاظر الی فرج اُمّه)
بازی با شطرنج شرک است و کسی که دست در آن گذاشته مانند کسی است که دست در گوشت خوک گذاشته است نماز ندارد تا اینکه دستانش را بشوید و کسی که به شطرنج نگاه میکند مانند آن است که به عورت مادر خود نگاه کرده است.
با این همه آیات و روایات در نهی شطرنج بهانهای باقی نمیماند تا کسی به دنبال این عمل شیطانی رود. اما چقدر پسندیده است کسی که خود را ارادتمند به اهل بیت^ میداند و در مشکلات دست به سوی ایشان دراز میکند و امید این دارد که شفاعت آن بزرگواران شامل حالش شود هر روز در اعمال خویش نظاره کند چنانچه امیرالمؤمنین× فرمودند: (لَیسَ مِنّامَن لّم یُحاسِب نَفسَهُ فی کُلَّ یَومٍ) از ما نیست کسی که
هر شبانهروز به حساب خویش رسیدگی نکند و کارها و رفتار خویش را با میزان اعمال رسیدگی کند و به روایات و وصیّتهای ائمۀ معصومین^ مراجعه کند و خود را به گونهای بار بیاورد که مورد رضایت خدای متعال و اولیاء الهی باشد.
سخن را کوتاه میکنیم و به این مناسبت دل میدهیم به وصیت امام صادق× به عبدالله بن جندب.
ای عبدالله ابلیس (ملعون) دامهایش را در این دار فریب گسترانیده و هدفی جز گمراه کردن دوستان ما ندارد. دوستانی که حقیقتاً آخرت در نظرشان بزرگ جلوه کرده آنطور که حاضر نیستند چیزی را به جای آن برگزینند.
آنگاه فرمودند: آه آه، قلوبی که مملو از نور خداست همانا دنیا در نظر آنها همچون ماری گزنده و دشمنی است که زبانش از سخن بازمانده آنان به خدا انس گرفته و از آنچه خوش گذرانان بدان انس گرفتهاند وحشت دارند. اولیاء حقیقی ما، همانهایی هستند که خدا
به واسطۀ آنها هر فتنهای را خاموش و هر بلائی را برطرف میسازد.
ای پسر جندب بر هر مسلمانی که خود را آشنای ما میداند فرض است که در هر شبانهروز عمل خود را بر خودش عرضه کند و نظری به آن بیندازد اگر عمل نیکی دید بر آن بیفزاید و اگر بدی و گناهی مشاهده کرد از آن استغفار کند تا روز قیامت خوار نگردد.
خوشا به حال بندهای که به آنچه خدا به خطاکاران داده از نعمتهای دنیا و شکوفههای به بار نرسیده آن، غبطه نخورد.
خوشا به حال بندهای که آخرت را طالب باشد و برای آن سعی و تلاش کند.
خوشا به حال بندهای که آرزوهای دروغین او را به خود سرگرم نکند.
سپس فرمودند: خدا رحمت کند قومی را که چراغ و روشنی بخش راه ما هستند و با اعمالشان به قدر وسع و طاقتشان مردم را به سوی ما دعوت میکنند نه مانند آنها که اسرار ما را آشکار میسازند.
ای پسر جندب! همانا مؤمنین کسانی هستند که از خدا میترسند و از این بیم دارند که مبادا چراغ هدایت از ایشان گرفته شود. پس چون خدا و نعمتهایش را به یاد میآورند میهراسند و نگران میشوند و چون آیات خدا را بر آنها تلاوت کنند بر ایمانشان افزوده شود به خاطر آنکه قدرت و سیطرۀ نفوذ الهی را نظاره میکنند و همواره بر خدا توکل میکنند.
ای پسر جندب! چقدر عمر جهل و نادانی دراز و ریشه و اساسش مستحکم گردیده و این بدان خاطر است که مردم دین خدا را به بازی گرفتهاند به طوری که حتی آنکس که میخواهد با عملش به سوی خدا تقرب جوید بدلیل جهل و نادانیش غیر خدا را اراده میکند و آنان هم ستمکارانند.
ای پسر جندب اگر شیعیان ما استقامت میورزیدند. ملائکه با آنان مصافحه میکردند و ابرها بر آنها سایه میافکندند و روزها همچون خورشید میدرخشیدند و
از بالا و پائین روزی برایشان میبارید و از خدا چیزی درخواست نمیکردند مگر اینکه اجابت میشد و خدا به آنها عطا میفرمود.
ای پسر جندب! در مورد گنهکاران که همکیشان تو هستند (شعیانمایند) جز خیر سخنی مگو و به درگاه خدا استکانت و زاری کن تا خدا به آنها توفیق دهد و برای آنها از خدا توفیق توبه بخواه و بدان که هر کس که ولایت ما را قصد کرده و ما را دوست بدارد و دشمنان ما را دوست نداشته باشد و آنچه را که میداند بگوید و در آنچه نمیداند یا در آن مشکل دارد اظهار نظر نمیکند عاقبت در بهشت است.
ای پسر جندب! هر کس بر عمل خویش اتکال و تکیه داشته باشد هلاک گردد و آنکس که بر گناه کردن جرأت پیدا کرده و بر رحمت خدا تکیه کند نجات نمییابد عرض کردم پس چه کسی نجات مییابد؟ فرمودند آنانکه میان ترس و امید به سر میبرند طوری که از شوق ثواب و بیم عقاب گوئی دلشان در چنگال پرندهای اسیر است.
ای پسر جندب! هرکس دوست دارد که خدا حورالعین را به عقد او درآورد و با تاجی از نور در قیامت محشور فرماید، برادران مؤمنش را مسرور کند.
ای پسر جندب خواب را در شب و کلامت را در روز کم کن چون در بدن انسان چیزی کم سپاستر از چشم و زبان نیست، همانا مادر حضرت سلیمان به پسرش نصیحت کرد که پسرم از خواب (زیاد) بپرهیز چون در روزی که مردمان به عمل خود نیازمندند تو را فقیر و دست خالی میگذارد.
ای پسر جندب! همانا شیطان دامها و قلابهائی دارد که با آنها صید میکند مواظب باشید گرفتار دام و قلابهایش نشوید، عرض کردم دام و قلاب شیطان چیست؟ فرمودند: اما دامهای او ممانعت از کمک به برادران دینی است و اما قلاّبهایش غافل ماندن از بجای آوردن نمازهای واجب است و بدان که خدا به چیزی بالاتر از قدم خیر برداشتن برای برادران مؤمن و زیارت آنها بندگی نشده. وای بر کسانی که نمازها را سبک میشمارند و نسبت به آن کاهلی میکنند. آنان که در خلوتگاه به خواب غفلت فرو رفته و در زمانی که باید دین خدا را ترویج کنند به خدا و آیات خدا استهزاء میکنند که خدا در حقشان فرموده در آخرت بهرهای ندارند و خدا با آنها سخن نمیگوید و به ایشان نظر رحمت نمینماید و عذابی دردناک منتظر آنهاست.
امیدوارم کسانی که این جزوه را مطالعه میکنند از کلام اهل بیت^ بهرمند گردند و مردم را از این منکر (شطرنج) نهی کنند و راه هدایت را در پیش گیرند.
(والسلام علی من التبع الهدی)
بیائیم با تکثیر این کتاب نام خود را در دفتر موالیان اهلبیت^ ثبت کنیم و ذخیرة آخرت خود قرار دهیم. انشاء الله تعالی
[۱][۱]. مردم بندة دنیا هستند و دین لقلقه زبان آنهاست تا زمانی دور آن میگردند که برای زندگی مادّی آنها مفید است و زمانی که امتحان میشوند عدة اندکی دین دارند.
[۲][۲]. کافی، ج ۱، ص ۵۸، ح ۱۹٫
[۳][۳]. البرهان جلد ۳ ص ۲۸۲
[۴][۴]. تفسیر نورالثقلین جلد ۱، ص ۶۶۹
[۵][۵]. وسائل الشیعه باب ۱۳۲
[۶][۶]. صافات آیه ۲۴٫
[۷][۷]. جلد ۱۲، ص ۲۴۱ و جلد ۱۷، ص ۳۲۲
‹ لعن و سب از دیدگاه مستبصر وهابی شیعه شده قسمت سوم چرا شیعه شدم قسمت ۱ ›
سلام.
دراینکه این احادیث ازائئمه معصوم هست هیچ شکی نیست،اما عزیزم همان امام معصوم هم توصیه داشتن ک همه باعلم پیش برن وباعلم زندگی کنن،
گذشته ازاینا ضمن تبریک وخوشامدگویی خدمت شمادوست عزیز به جمع شیعیان علی ابن ابیطالب ،بایدخدمتتون عرض کنم ک این احادیثی ک شما از امامین معصوم نقل کردین این احادیث ضعیف هستن پس میشه گفت شما ازشیعیان اصولی نیستینوازاخبار تقلید میکنین،
اینجاست ک باید بگم شماهنوزم در شانه خاکی هستین دوست گرامی لطفا بیشتر تحقیق کنین و مراجع روبه نفع اخباریان محکوم نکنین،
من ی فرد عادی اجتماع تشیع هستم ون اخوندم ونه غیره ،اما درهمه موارد مذهبی ودینی ام تحقیق کردم وراه درست وپیشه راهم کردم،به شماهم پیشنهاد میکنم بیشترتحقیق کنین لطفا مردمو منحرف نکنین ،این جملات شما دقیقا من میدونم سرچشمش ازکجاس لطفا کذب نکنید وبه اقای افظلی هم بگین.
باتشکر ازشما به امیدظهور ولی نعمتمون واگاهی هرچی بیشتر مسلمانان خدانگهدار
با سلام همانگونه که شما هم فرمودید اولا میسر تنها به شطرنج اطلاق نمی شود بلکه بر کل ما قومر علیه اطلاق می شود پس قید قمار در ان اخذ شده است
بزرگوار عزیزتر از جان
هم چنین در زمان ائمه ع چون شطرنح همواره به همراه قمار بوده و اصلا از قمار جدا نشده همواره مذموم بوده است و حتی نگاه به ان نیز ….
برادرم
با اوردن روایات غلاظ و شداد و تببین هایتان قصد دارید شنونده را قانع کنید نزدیکی به شطرنج حرام است
حال انکه شطرنجی که موضوع حرمت بوده با شطرنج امروز کاملا متفاوت است و ان قید قمار هم داشته است
البته با نظر شما یعنی لزوم دوری از شطرنج موافقم اما نه از باب فتوا به حرمت بلکه از باب احتیاط
تو نجات یافته حضرت زهرایی
این حرفهایی که میزنی یه جورایی بو داره
بیا تو تلگرام خصوصی پول بفرست چی میگی آیت الله شدی
یک کم فکر کن رفتی پیش بزرگان حالا که حضرت زهرا عنایت داشتند اختلاف افکنی میکنی آیات روایت کلی میاری که چی حضرت علی مگر در جنگ ها از صعب دشمن جلوگیری نکرد چرا علیه وهابیت شیعه انگلیسی اسلام آمریکایی چیزی ننوشتی
برو بابا با این شیعهبودنت این چه شیعه ای که مرجع تقلیدت کیه تو بچه وهابی حالا دهه محسینیه واجب میدانی به مدافعین حرم ایراد میگری راستی میگه برو سوریه بجنگ مغازه باز کردی
من به شما تبریک میگم بابت شیعه شدنتون وامیدوارم که در این راه ثابت قدم باشید . در مورد صفحه شطرنج هم من با شما هم عقیده ام و امید بر این دارم که شیعیان دیگر نیز هم خودشونو و هم دیگران رو از این منکر(شطرنج)نهی کنند
با تشکر از شما بابت نوشتن این مقاله ی پر محتوا اجرکم مع الله